شکل گیری اجماع در جامعه، ایجاد سیستم اقتصادی، توجه به همه ظرفیت های کشور در منطقه، پرهیز از سیاست زدگی و ارائه تعریفی اقتصادی از کشور در منطقه موضوعاتی بود که در نشست «بررسی چالش های توسعه پس از برجام» مورد تاکید قرار گرفت.دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی با هدف بررسی راهکارهای چالش های توسعه پس از برجام، نشستی را با حضور محمود سریع القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی و جمعی از روسای اتاق های استانی، تشکل ها و کمیسیون های تخصصی برگزار کرد.

حسین سلاح ورزی، قائم مقام دبیرشورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی، طی سخنانی در این نشست، فرآیند توسعه بعد از به سرانجام رسیدن برجام را درگیر موانع دانست که باید در نشست هایی با حضور متخصصان مورد بررسی قرار گیرند. سلاح ورزی گفت: «در رابطه با میزان موفقیت در حرکت به سمت توسعه برداشت های متفاوتی وجود دارد؛ عده ای با نگاه خوشبینانه و عده ای بدبینانه به مسئله می نگرند، بنابراین ضرورت دارد که در نشست های این چنینی تحلیل دقیقی از وضعیت کشور به دست آوریم.»

محمود سریع القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر حوزه توسعه، علوم سیاسی و تاریخ معاصر، چالش های توسعه پس از برجام را در قالب دو بخش بین المللی و داخلی بررسی کرد. سریع القلم گفت: «برخلاف گذشته که مرکزیتی در دنیا به دنبال حل و فصل موضوعات بود و با ابتکاراتی سعی می کرد چالش های موجود در هر نقطه از جهان را حل کند، امروز با ناسیونالیسم اقتصادی و سیاسی جدی روبرو هستیم. نمونه بارز آن کشور سوریه است که می توان ادعا کرد کسی به فکر شهروندان این منطقه نیست. به طور قطع سوریه با این سطح از آسیبی که متحمل شده است تا مدت ها کشوری فقیر باقی می ماند.»

سریع القلم وضعیت پیش آمده را مختص به سوریه ندانست و گفت: در هر منطقه ای که جنگ یا درگیری وجود داشته باشد، وضعیت برهمین منوال خواهد بود.

سریع القلم در بخش دیگری از سخنان خود نگاهی به وضعیت هند داشت. وی براین باور است که درحال حاضر هندوستان پس از نخست وزیری مودی سعی دارد از همه ظرفیت های خود بهره برده و هم اکنون روابط گسترده ای با کشورهای مختلف دنیا دارد و در عین حال توسعه مطلوبی را در حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و غیره تجربه کرده است.

این پژوهشگر حوزه توسعه همچنین فعالیت های عربستان در منطقه و دنیا را مورد بررسی قرار داد. سریع القلم از یک اورهال جدی سیاسی و اقتصادی در کشور عربستان سخن گفت و افزود: «این کشور در حال بازبینی سیاست های خود بوده و باید توجه داشت که روند جراحی های جدی فقط به این کشور محدود نمی شود بلکه کشورهایی مانند انگلستان و فرانسه نیز به فکر تحولات سازنده و تغییر سیاست های خود اقتاده اند.»

وی ادامه داد: همه کشورها درپی آن هستند که سهم خود را از ثروت و منابع موجود در جهان افزایش دهند. آن ها به فکر تضمین تولید ملی خود هستند. حال باید به ایران بیاندیشیم و به این نکته پاسخ دهیم که کشور چگونه می خواهد سهم خود را از این منابع بیشتر کند.

سریع القلم با بیان اینکه کشورهای آسیایی و اروپایی با تعریفی که ایران از خود در جهان ارائه داده مشکلی ندارند و این کشور را در مقایسه با سایر کشورهای منطقه مهم تر ارزیابی می کنند، گفت: برای اینکه بتوانیم مسیر توسعه را با موفقیت بپیماییم باید ابتدا نقاط ضعف را به درستی شناسایی کرده و ریشه بیماری را درک کنیم. نمی توان مدام مشکلات را در کشور تکرار کرده و بدون تمرکز بر نواقص اصلی، انتظار داشت در رفع چالش ها موفق عمل کنیم.

چالش های خارجی در مسیر توسعه ایران

وی ریشه اصلی چالش های ایران در بخش خارجی را آمریکا معرفی و تاکید کرد: آمریکا در برابر ایران از روش مانع تراشی رویه ای استفاده می کند تا از این راه بر کشور فشار وارد کند. روابط اقتصادی عادی و مجاز دانستن مبادلات آزاد دلاری با ایران به گذشت زمان نیاز دارد و بدین ترتیب حضور رئیس جمهور جدید در کاخ سفید چندان روی این استراتژی کلی تاثیری نخواهد داشت؛ البته ممکن است مکانیزم های رفتاری را تغییر دهد.

توجه به واقعیت های نظام بین المللی مهم ترین نکته ای است که از نگاه سریع القلم می تواند در حل چالش های توسعه پس از برجام به کشور کمک کند.

وی گفت: ایران و جهان تغییر کرده و دیگر مکانیزمی وجود ندارد که بتوان کشوری مانند ایران را وابسته کرد. ایران به تغییر پارادایم نیاز دارد و باید طرز تفکر خود را به روز کند. اگر با دنیا کار نکنیم قدرتمند و ثروتمند نخواهیم شد.

چالش های داخلی توسعه در ایران

پژوهشگر حوزه توسعه، امور سیاسی و تاریخ معاصر به چالش های داخلی بر سر راه توسعه نیز اشاره کرد و مهم ترین موضوع را نبود اجماع در کشور دانست. به گفته سریع القلم، تنش های داخلی در سطح گسترده ای وجود دارد و این مسئله آسیب های جدی بر جامعه وارد می کند. وی بر ضرورت ایجاد یک سیستم حکمرانی اقتصادی تاکید کرد و ادامه داد: نظام های اقتصادی باید سیستمی شده و از مناسبات فردی دوری کنند. ایجاد چنین نظامی با یک تصمیم آغاز می شود و می توان ظرف مدت 5 سال آن را در کشور جاری ساخت.

سریع القلم تصریح کرد: «اگر سیستم در کشور شکل نگیرد تنها به معلول ها می پردازیم و علت اصلی، برطرف نمی شود و به دلیل نبود همین سیستم شاهد برگزاری انواع جلسات و همایش ها برای مبارزه با مشکلات مختلف هستیم. در طول 20 سال گذشته بر همین منوال جلو رفته و نسبت به شکل گیری سیستم بی توجه بوده ایم.»

به اعتقاد وی نباید نقش موثر نرم افزارها و سیستم ها را نادیده گرفت؛ تخصص گرایی یک اصل بوده و دنیا به سمت آن حرکت کرده است.

سریع القلم با اشاره به آمار درگیری های موجود در دنیا عنوان کرد: 82 درصد جنگ ها و درگیری های دنیا در منطقه خاورمیانه در جریان است. از سویی امارات، عربستان و ترکیه که همسایگان ایران هستند با دنیا مراودات اقتصادی داشته و از نظر نرم افزاری فاصله زیادی بین آنها و ایران به وجود آمده است.

وی تاکید کرد: «اجازه ندهیم اقتصاد اسیر سیاست و تفکرات قدیمی شود. باید تاثیر نرم افزار و نگاه سیستمی را جدی بگیریم.»

استاد دانشگاه شهید بهشتی در واکنش به اظهارات محمد بحرینیان، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران در خصوص پرهیز از کلی گویی در مفهوم رقابت و لزوم ارائه تعریف دقیق از این واژه گفت: «این ادعا درست بوده و نباید از مفهوم رقابت در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه با یک معنا یاد کرد. این مفهوم در این دو دست از کشورها بار معنایی متفاوتی دارد. برای حضور موثر در بازار های صادراتی ارائه تعریف درست و دقیق از رقابت ضرورت دارد. »

سریع القلم خاطرنشان کرد: مردم ایران بر اساس تجربه گام بر می دارند و شیوه آزمون و خطا را در پیش گرفته اند. در حالی دنیا روش های دانش بنیان را پذیرفته و بر اساس علم جلو می رود.

این پژوهشگر حوزه توسعه با تاکید مجدد بر لزوم ایجاد سیستم در کشور و پرهیز از نگاه های سیاسی نسبت به ارتباط با سایر کشورها، گفت: تا زمانی که اندیشه ها و شیوه نگرش خود را در رابطه با حضور بین المللی تغییر ندهیم، موفق نخواهیم بود و دلیل اصلی بی توجهی نسبت به این مسائل این است که توسعه اولویت اول کشور محسوب نمی شود.