با عبور اقتصاد ایران از سد تحریم‌ها تمام دستگاه‌های اجرایی برنامه‌های خود را براساس شرایط جدید تنظیم می‌کنند تا حداکثر بهره‌برداری را از دورانی که محدودیت‌های گذشته رفع شده است، داشته باشند. در همین زمینه جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری نیز از لغو تمام تصمیمات و برنامه‌های دوران تحریم و همچنین انحلال ستاد تدابیر ویژه اقتصادی خبر داده است. یکی از بخش‌هایی که در دوره پساتحریم نقش زیادی برعهده دارد و از سوی دیگر تاثیر بسیاری نیز از این شرایط می‌پذیرد، تجارت خارجی است که گمرک به‌عنوان دروازه‌بان تجارت می‌تواند با تسهیل رویه‌ها و دستورالعمل‌ها بستر توسعه صادرات غیرنفتی و همچنین تامین به‌موقع مواداولیه بخش تولید را فراهم کند.
در همین حوزه، «محمدرضا نادری» معاون امور گمرکی گمرک ایران در گفت‌وگو با «شهروند» با اعلام خبر تشکیل کمیته پساتحریم در این سازمان توضیح‌هایی درباره برنامه‌های پساتحریمی گمرک برای دوره پس از تحریم‌ها داده است. او از تدوین برنامه‌های ویژه‌ای در ٣ سطح آتی ، میان‌مدت و بلندمدت خبر داده است که بنابر آن تمام برنامه‌های گمرکی کشور با شرایط جدید کشور هم‌راستا می‌شود. وی یکی از برنامه‌های آنی این سازمان را تفویض اختیار بیشتر به گمرکات اجرایی اعلام کرد و افزود: این برنامه که دستورالعمل آن ابلاغ شده است، قصد دارد زمان تصمیم‌گیری‌ها را به حداقل ممکن برساند.
او ادامه داد: افزایش ارایه خدمات در رویه صادرات و ترانزیت یکی دیگر از برنامه‌های پساتحریمی گمرک است که براساس آن محدودیت زمانی ارایه خدمات به صادرکنندگان و فعالان حوزه ترانزیت برداشته می‌شود. هرچند درحال حاضر از طریق سامانه الکترونیکی گمرک ارایه اظهارنامه‌ها به‌صورت شبانه‌روزی ممکن است ولی در پاسخگویی فیزیکی به فعالان تجارت خارجی محدودیت وجود دارد.
این مقام مسئول توضیح داد: بر همین اساس شبانه‌روزی کردن برخی از گمرک‌های مرزی که نقش مهمی در تجارت خارجی کشور دارند، در دستور کار قرار گرفته است. در این زمینه شبانه‌روزی کردن گمرکاتی که در مرز عراق قرار دارند در اولویت نخست قرار گرفته است. وی با اشاره به این‌که بر پایه تفاهمنامه‌هایی که اخیرا با مسئولان عراقی به امضا رسیده است، حجم صادرات به این کشور همسایه افزایش قابل توجهی خواهد یافت، اظهارکرد: بر همین اساس باید زمینه این افزایش فراهم شود که ارایه خدمات در ٢٤ ساعت شبانه‌روز به فعالان تجارت خارجی یکی از مهم‌ترین آنهاست. نادری اضافه کرد: از آن‌جا که شبانه‌روزی شدن گمرکات مرزی با عراق به همکاری این کشور نیز نیاز دارد، مذاکرات بسیاری با طرف‌های عراقی انجام شده است که به‌زودی یک تفاهمنامه همکاری در این زمینه میان طرفین به امضا می‌رسد. البته در گمرکات شبانه‌روزی به همکاری دستگاه‌های همجوار با گمرک نیز نیاز است که این دستگاه‌ها نیز باید همپای گمرک به ارایه خدمات بپردازند. معاون گمرک ایران اظهار کرد: در بخش دریایی نیز هم‌اکنون بنادر ما به‌صورت شبانه‌روزی به فعالان تجاری خدمات ارایه می‌کنند. درواقع پس از آن‌که تشریفات اداری صادرات یا واردات کالا به اتمام برسد، صاحب کالا می‌تواند در هر ساعت از شبانه‌روز نسبت به انتقال کالای خود اقدام کند. برای تجارت از طریق بخش هوایی هم هرچند این بخش سهم بالایی در تجارت ندارد، اما برنامه‌های ویژه‌ای برای شبانه‌روزی کردن خدمات گمرکی به فعالان تجاری در دستورکار قرار دارد.
ارایه خدمات ویژه به تولیدکنندگان
از آن‌جا که روی دیگر سکه تجارت خارجی تامین مواد اولیه بخش تولید است، در برنامه پساتحریمی گمرک برنامه ویژه‌ای برای ارایه خدمات بیشتر به تولیدکنندگان لحاظ شده است. براساس گفته‌های معاون گمرک ایران، در راستای قانون رفع موانع بخش تولید ترتیباتی اتخاذ شده است تا حداکثر خدمات به واحدهای تولیدی درکمترین زمان ممکن ارایه شود. به گفته وی در همین زمینه در قانون رفع موانع تولید اصلاحاتی انجام شده است که بر مبنای آن ساعات کاری ارایه خدمات در این بخش افزایش می‌یابد. نادری با اشاره به این‌که قانون رفع موانع تولید به تمام اتاق‌های بازرگانی و دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شده و مورد استقبال آنها قرار گرفته است، گفت: براساس اصلاحات صورت گرفته ماده ٣٨ به این قانون اضافه شده که به فعالان اقتصادی ابلاغ شده است.
ایجاد درِ مرزی مشترک با کشورهای همسایه
معاون گمرک ایران در ادامه از ایجاد درِ مرزی مشترک با کشورهای همسایه در قالب برنامه میان‌مدت پساتحریمی این سازمان خبر داد و افزود: با ایجاد این در از کنترل تکراری کالاهای صادراتی و وارداتی جلوگیری می‌شود. به این معنا که با کنترل کالا توسط یک کشور دیگر نیازی به کنترل در کشور طرف مقابل نیست و بدین ترتیب زمان تشریفات گمرکی به میزان زیادی کاهش می‌یابد. وی با بیان این‌که برای ایجاد این در امضای تفاهمنامه با کشورهای همسایه در دستور کار است، گفت: هم‌اکنون در این زمینه با ترکیه تفاهمنامه داریم. وی در پاسخ به این سوال که تاثیر توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها در تجارت خارجی کشور چگونه خواهد بود، اظهار کرد: به‌طور قطع رفع محدودیت‌هایی که در گذشته بر روند تجاری کشور اعمال می‌شد، برحجم تجارت خارجی ایران افزوده خواهد شد. از سوی دیگر درخواست‌های ترانزیت از طریق خاک ایران نیز رشد قابل توجهی یافته است که باید در این زمینه با اصلاح قوانین و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز آمادگی لازم را به دست آوریم.
بهبود نسبی تراز تجاری ایران
آمارهای گمرک از تجارت خارجی کشور در نیمه اول سال ٢٠١٥ میلادی، از کاهش کسری تجاری ایران حکایت دارد. بر این اساس، در ٦ ماه نخست سال جاری میلادی، تراز تجاری کشور (بدون احتساب نفت خام و میعانات گازی) کسری ٥میلیارد و ٩٤٥میلیون دلاری را تجربه کرده که این رقم در مدت مشابه سال گذشته به میزان ١١میلیارد و ٩٢٩میلیون دلار رقم خورده بود.
همچنین صادرات کشور با وجود این‌که از نظر وزنی افت حدود ١٠درصدی را تجربه کرده، اما به لحاظ ارزشی ٥درصد رشد داشته و به میزان ١٧میلیارد و ٥٩٢میلیون دلار رقم خورده است. واردات نیز طی این دوره به لحاظ وزنی افت حدود ٥/٦درصدی و به لحاظ ارزشی افت ١٨درصدی را به خود دیده و معادل ٢٣میلیارد و ٥٣٧میلیون دلار ثبت شده است.
براساس آمارهای اعلام شده، ایران در نیمه نخست سال ٢٠١٥ میلادی با ١٦١ کشور مبادلات تجاری انجام داده که از این تعداد کشور، تراز تجاری ایران با ٨٣ کشور مثبت و با ٧٨ کشور دیگر به نفع طرف مقابل بوده است. مبادلات تجاری ایران با عراق با اختصاص
٧٢/ ٤٦درصد از سهم تراز مثبت تجاری، بیشترین سود را برای کشور به همراه داشته و امارات متحده عربی نیز با اختصاص ٤/٢٢درصد از سهم تراز منفی تجاری، بیشترین سود را از تجارت با ایران به دست آورده است.
براین اساس، طی دوره مورد بررسی ٥ کشور عراق، افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و مصر بیشترین سود را برای ایران به همراه داشتند. تراز تجاری ایران و عراق در مدت زمان مورد بررسی، حدود ٣میلیارد دلار به نفع ایران بوده است.
ایران با افغانستان نیز طی این دوره تراز تجاری یک‌میلیارد و ١٩٥میلیون دلاری را ثبت کرده که این تراز سهمی ٠٧/ ١٨درصدی از تراز مثبت بازرگانی کشور را داشته است. مبادلات تجاری با ترکمنستان نیز با اختصاص ٣٥/ ٦درصد از سهم تراز مثبت بازرگانی، سود ٤٢٠میلیون دلاری را برای ایران ایجاد کرده است. پس از آن پاکستان چهارمین کشوری است که در تجارت سود ٣٣٢میلیون دلاری را برای ایران به همراه داشته است. همچنین ایران در تجارت با مصر نیز به میزان ٢٧٩میلیون دلار سود برای خود ثبت کرده است.
از سوی دیگر، طی این دوره کشورهای امارات متحده عربی، جمهوری کره، چین، سوییس و آلمان بیشترین سود را از تجارت با ایران کسب کرده‌اند. ایران و امارات متحده عربی تراز تجاری ٢میلیارد و ٨١٤میلیون دلاری را به نفع امارات متحده عربی رقم زده‌است. جمهوری کره نیز در تجارت با ایران سود یک‌میلیارد و ٩٩٣میلیون دلاری را کسب کرده است.
چین نیز به‌عنوان سومین کشور که تراز تجاری منفی را برای کشور ثبت کرده، سود یک‌میلیارد و ٩٥١میلیون دلاری را از تجارت با ایران برای خود رقم زده است. ایران در تجارت با سوییس نیز تراز تجاری منفی یک‌میلیارد و ٣٠٢میلیون دلاری را تجربه کرد و در تجارت ایران و آلمان، تراز تجاری به میزان ٧٩٤میلیون دلار به نفع آلمانی‌ها رقم خورده است. |
